Ustalık Sınıfı’nda Koltuğu Kim Terkedecek?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

27. İKSV Tiyatro Şenliği kapanışına bir kala Ustalık Sınıfı oyunu ile seyircisini farklı bir tiyatro kümesi ile selamladı. Ustalık Sınıfı oyunu yapısı ve söylediklerini tartıştırma biçimi ile epey konuşulası bir işti. Gerçi artık bu oyunu Türkiye’de izleme bahtınız kalmadı lakin yeniden de anlatmaya bedel. İş Sanat’ın salonunda, iki gece arka arda şenlikle seyirciyle buluşan oyun, eril yapının iktidar alanının terk etmeyişini, telaffuzda aydın, harekette ataerkil nasıl olunabildiğini, seçilen müellif kimliği üzerinden, farklı metotları deneyerek aktardı. Mizah anlayışı soğuk Kuzey Avrupa ülkesine ilişkin değil de güya bizim buralarda, Akdeniz’de geçer üzereydi. Yani yine dünyanın değişmez benzerlikleri ve sanatın ortak lisanı aracılığı ile bir ortaya gelmiştik.

Oyun öncesi neyle karşılaşacağım hakkında broşür dışında fazla bir bilgiye ulaşamamıştım lakin topluluk çok merak uyandırıcıydı. Kümenin ismi Brokentalkers’tı. Türkçesi ‘‘boş konuşanlar’’ demek. Gel gör ki sahnede tartışmaya açılan hususların boş konuşma olması olanaksızdı. Ancak bu bir siyasi parti ismi olsa eminim üye listesi buradan sizin meskene yol olur.

Bu topluluk İrlanda, Dublin merkezli. 2001 yılında Feidlim Cannon ve Gary Keegan tarafından kuruluyor. Çokça ödüllü bir tiyatro topluluğu. Kendilerini ‘‘İrlanda’nın en korkusuz ve çığır açan tiyatro topluluklarından biri’’ olarak tanımlıyorlar. Sınıflandırmaya meydan okuyan, resmi olarak argümanlı çalışmalarla, yepyeni, erişilebilir canlı performanslar tasarlıyor ve klasik metin tabanlı tiyatro ideolojilerine meydan okuyan yeni biçimleri keşfediyorlar. Bu son cümle biraz karmaşık olsa da Ustalık Sınıfı’nı seyredince her şey yerine oturuyor. Ve evet dediklerini yapıyorlar diyebilirim.

Bu kümenin birlikte çalıştığı bireyler profesyonel sanatkarlar, dizayncılar ve müellifler olduğu kadar tiyatroda çalışmayan, farklı disiplinlerden gelen çeşitli iştirakçi kümeler da olabiliyor. Onların hünerlerinden ve tecrübelerinden yararlanarak ilgi uyandıran, özgün işler üretmeyi başarıyorlar. Performansa dayalı anlatımlarda o dünyayı temsil edecek özgün yazı, dans, sinema, röportajlar, buluntu gereçler ve müzik üzere ögeleri kullanarak çağdaş dünyaya cevap veren çalışmalar yapıyorlar. Brokentalkers bugüne kadar A (Avusturalya)’dan başlayarak Y/Z (Yeni Zelanda)’ye kadar çok sayıda ülkeye turne yapma bahtı bulmuş.

Fringe Festivali’ni dikkatli okurlarım hatırlar. Ustalık Sınıfı Dublin Fringe Festivali, Project Sanat Merkezi ve Mermaid Sanat Merkezi ile ortak imal. Ve bir de fon takviyesi almışlar; İrlanda Sanat Kurulu Fonu. Çok havalı bu fonun yanında bizdeki aktüel fonun ismi maalesef Fatih Terim Fonu. Coğrafya yazgıdır.

Ustalık Sınıfı’nın yaratıcı takımında topluluk ile birlikte New Yorklu sanatçı Adrienne Truscott çalışmış. Truscott koreograf, akrobat, dansçı, müellif, kıssa anlatıcısı ve komedyen olarak farklı çizgilere ve metodolojilere uzanan çalışmalara imza atan çok taraflı bir sanatçı. Makaleleri çeşitli mecralarda yayımlanmış ve çalışmaları New York ve Princeton üzere üniversitelerde okutulmakta. Yale Üniversitesi’nin de ortalarında bulunduğu çeşitli üniversitelerde ders veren Truscott, milletlerarası alanda yerleşik cinsleri ve telaffuzları zorlayan şovlarıyla tanınıyor. Biz de İKSV vesilesiyle Truscott ve Brokentalkers grubu ile tanışmış olduk.

Oyun, lisanın cinsiyetçi tavrı ile feminizm okur yazarlığımızın soru işaretli derinliğini, lafa geldiğinde sıkı savunucusu olunan hakların, harekete geçtiğinde nasıl da koca bir palavraya döndüğünü sahne içindeki rol bireylerinin değişimleriyle aktarıyor. Kısa bir an kendi anlatım tuzağına düşse de ataerkillik, imtiyaz ve yaratıcılığa ait sorguları kendi incelikli mizahı ile seyircisiyle paylaşıyor. Günümüz dünyasında cinsiyet ve güç yapılarını sorgulayan oyun bildik bir yerden başlattığı tartışmada giderek tüm sıradanlıkları alt üst ediyor.

‘‘Tiyatro tam olarak bu mu?’’ sorusunu sormadan edemesem de bu işi sevdiğim için olumlu ayrımcılık yapıyorum ve eleştirimin bu kısmını çok uzatmıyorum. Ülkemizde birçok vakit ekonomik münasebetler dekor, kostüm, ışık konusunda zafiyetlere yol açıyor. Lakin işin içinde zekâ ya da estetik varsa, fikrin ışıltısı bu eksiklikleri görünmez kılabiliyor, tıpkı bu oyunda olduğu üzere. Kendi tiyatromuz için de beklediğimiz taze kan yeni anlatım yollarının aranması ve pek tabi ki bulunup, uygulanması.

Ustalık Sınıfı’nda vücut oyunculuğu, abartılı anlatım yolları denenmiş. Müzik ve efekt kullanımı başarılı. Egosu kadar şişkin erkek kostümüne hapsedilmiş bayan oyuncu aracılığı ile çok eril ve kaba lisan hiç esirgemeden sunulmuş. Ve bu lisan dünyası gerçek hayattaki ünlü lakin ayrımcı erkek muharrirlerin görüntüleri, yayımları ve röportajlarını örnek alarak kurgulanmış. Az evvel kümenin çalışma biçimlerinde bahsettiğim yollardan biri. Birinci anda suçsuz, tahminen biraz sempatik görünebilecek al gülüm, ver gülüm bağların, kendi kendini efsaneleştirme gayretlerinin gerisinde yatan, günümüz kültüründeki rahatsız edici gerçekleri açığa vuruyor aslında. Bu kısım için örnek skalam çok geniş lakin en tanıdığınızdan bir Tatlıses versem kâfi sanırım.

Oldukça tanıdık yerlerden gelen bu kodların tüm dünyanın hastalığı olduğunu görmek içimdeki kaygıları biraz daha arttırsa da Avrupalının maddeleri bayanlarını bizimkilere nazaran daha yeterli koruyordur diye düşündüm. Bayan hakları konusundaki tüm sınıfta kalmışlıklarımız bir cebimde, koltuğunu asla ve katta bırakmayan tanıdığım her çeşitten yöneticiler ve siyasetçiler öbür cebimde İş Sanat’tan çıkarken sevdiğim adama ‘‘az evvel seyrettiklerimizden meskene ne götürüyorsun?’’ diye soruyorum. diyor. Lisanda ve aksiyondaki tutarsızlıkları seyircisine sorgulatan bu oyun dilerim seyircisinde ferdî aydınlanmalara vesile olur.

Oyun hakkında birkaç yabancı gazete yorumunu ve görüntü linklerini şuracığa eklemek isterim.

‘‘Güçlü ve büyüleyici’’ – The Times, ‘‘Ustalık Sınıfı kışkırtıyor ve bunu yaparken de çok eğlendiriyor.’’ – The Arts Revie, ‘‘Sanatta ve hayatta maçoluğun nahoşluğunu güle oynaya yerden yere vuruyor… Deha kültünün içine işlemiş istismarcılık hakkında çok yerinde noktalara parmak basıyor.’’ – The Guardian, ‘‘Bu şovun nitekim ferahlatıcı yanı, bayanların asırlardır maruz kaldığı baskıyı orijinal bir biçimde ele alması.’’ – The Irish Independent, ‘‘Muhteşem, tümüyle ve layıkıyla bölücü, kaçırılmayacak bir şov.’’ – The Scotsman

Meraklıları için oyunun oyuncuları ile kısa bir röportaj görüntüsü linki;

https://youtu.be/VoavBmc6uJs?si=xqHO2_ghFjsaG8s_

Gözünüzde canlanması için oyunun trailer linki;

https://youtu.be/LkdXWjBAFeQ?si=NLE2YJmJ1bYW6PBw